Pas op de plaats

Foto van Jackson David

We zitten nog midden in de Coronacrisis. Scholen hebben iedere dag te maken met de uitdagingen die deze crisis voor het onderwijs met zich meebrengt. Op 31 maart 2021 bericht het RIVM dat er meer dan 400 actieve Coronaclusters op de basisscholen zijn. Het onderwijs is in een rap temp veranderd naar online onderwijs, hybride lessen, 1,5 meter surveillanten en quarantaineklassen. Deze stroomversnelling eist langzaam zijn tol en de leerachterstanden lopen op. Het is tijd voor een pas op de plaats.

Den Haag toont initiatief

Het demissionair kabinet heeft in februari het Nationaal Programma Onderwijs aangekondigd. Een genereuze financiële stimulans om scholen te faciliteren om de opgelopen vertraging de komende jaren in te lopen. In een brief aan de scholen verwoordt demissionair Minister Slob het als volgt:

“Het is de bedoeling dat u zo snel mogelijk begint met het inlopen van de vertragingen, maar er is ruimte om waar nodig achterstanden in de komende twee schooljaren in te lopen.”

Een belronde in mijn netwerk en een analyse van berichten over dit stimuleringspakket laten me zien dat het initiatief met gemengde gevoelens is ontvangen. Het volgende is mij opgevallen:

1. Het onderwijs is dankbaar voor de financiële steun, maar is voorzichtig. Eerst zien dan geloven. En liever structurele dan eenmalige steun. De eerste terugtrekkende beweging van de Algemene Rekenkamer is geen goed teken.

2. De tijdlijnen zijn kort. Scholen zitten nog volop in de crisis en kunnen een quickscan, selectie van interventies, schoolprogramma en zomerschool er nu niet bij hebben.

3. Er is nog veel onduidelijk. De scan, menukaart en de voorwaarden zijn nog niet uitgewerkt. Instituten en onderzoekers die worden geconsulteerd om bij te dragen zijn overvallen door het tempo en maken zich hierover zorgen.

4. Scholen geven aan dat er een groot verschil zit in de onderwijsvertraging. Soms valt het mee en soms valt het tegen.

5. De toon in de communicatie valt niet goed. Getuige ook deze analyse van de brief van OCW.

6. Er zijn zorgen over de uitvoerbaarheid van het plan door het (reeds aanwezige) tekort aan bekwaam onderwijskundig personeel.

7. Ouders maken zich steeds meer zorgen of hun kinderen overgaan, voldoende voorbereid zijn op het examen en niet de boot gaan missen.

We kunnen dus wel constateren dat er spanning is. En druk om te presteren.

Ondertussen bij de leerlingen

Leerlingen zitten inmiddels al een jaar in een bijzondere (onderwijs)situatie. In februari kopte het Landelijjk Aktie Kommitee Scholieren (LAKS) en het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO):

“Scholieren en studenten zijn klaar met loze beloften op perspectief voor jongeren”

Jongeren lopen tegen hun grenzen aan en de rek is er uit. Interessant in dit kader is ook de analyse van WRTS naar de leeractiviteit van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Het is duidelijk zichtbaar dat zodra er een lockdown komt, leerlingen minder leren. Vlak na de heropening van de scholen heeft WRTS een vraag- en antwoordplatform gelanceerd. In enkele dagen tijd is het aantal vragen geëxplodeerd. Dit is een goed teken. Er wordt weer geleerd.

Echter de vragen die gesteld worden baren mij meer zorgen:

• Ik heb hele erge problemen met het leren van Frans. Iemand tips?

• Hoe hebben jullie moed tijdens het studeren?

• Ik heb geen motivatie om iets te gaan doen aan school.

• Hoe moet je nu eigenlijk goed studeren?

• Hoe kan ik mijn stress in bedwang houden?

• Hi iedereen, ik krijg soms hele erge woede aanvallen.

Gelukkig wordt in het Nationaal Plan Onderwijs gesproken over een achterstand op cognitief, executief én sociaal emotioneel vlak. Ook het NJI benoemt in een analyse uit december 2020 het belang van deze bredere kijk op achterstand:

“Door de coronamaatregelen leveren jongeren op relatief veel leefgebieden in, terwijl zij zelf weinig risico lopen om ernstig ziek te worden. Onderzoeken bevestigen dat jongeren en jongvolwassenen, meer dan andere leeftijdsgroepen, door de coronamaatregelen mentale gezondheidsproblemen ervaren, zoals eenzaamheid, somberheid en angst.”

Achterstand sociaal emotioneel, executief en cognitief. En in die volgorde.

Als u als school aan de slag gaat met het Nationaal Plan Onderwijs, kijk alstublieft niet alleen naar taal en rekenen, Wiskunde of het behalen van het eindexamen. Houd rekening met uw leerlingen. En verleg de prestatiedruk die op uw schouders rust, niet naar uw leerlingen. Ze lopen net als u op hun tenen. Wederom verwijs ik hiervoor graag naar een waarschuwing van het NJI:

“Van eerdere rampen en ingrijpende gebeurtenissen weten we dat de impact ook jaren later nog zichtbaar kan zijn, bijvoorbeeld in het jeugdhulpgebruik.”