Doe-het-zelf dashboard

Foto van Kon Karampelas

Het is meer dan ooit tijd voor een dashboard met nuttige en complete stuurinformatie voor de docent, schoolleider en de bestuurder. Gelukkig beschikken veel scholen al over dergelijke dashboards, eigen analyses of andere stuurinformatie. Je zou dus kunnen stellen dat er niets nieuws nodig is. In dit artikel beschrijf ik dat er mogelijk wel momentum, potentieel en een kans is om de stuurinformatie op scholen te verbeteren.

Momentum: in kaart brengen van leervertraging

Laten we beginnen bij het begin. Waarom nu? Het antwoord op die vraag is eenvoudig. De leervertraging is door Corona opgelopen. Op zowel sociaal emotioneel, executief als cognitief vlak is er een vertraging. Het Ministerie van OCW stelt via het Nationaal Plan Onderwijs een stimuleringsregeling beschikbaar om scholen financieel te ondersteunen bij het in inlopen van deze achterstanden. Hiervoor wordt aan scholen gevraagd om allereerst de achterstanden in kaart te brengen. Met andere woorden, iedere school moet gaan meten. Je kunt als school kiezen voor een eenmalige scan. Of je kiest voor een duurzamere oplossing. Het inrichten van een (periodiek) monitoringssysteem om de vertragingen in kaart te blijven houden.

Een tweede reden om nu goed te investeren in een monitoringssysteem is de fragiele situatie waarin we verkeren. Weten we zeker dat we al vol gas kunnen geven om alle leervertraging in te gaan lopen? Of is het nog tijd voor een pas op de plaats. Even op adem komen en daarna volle vaart vooruit. Als we dit niet zeker weten en we gaan te voortvarend van start dan kunnen we zomaar eens op een later moment hiervoor de prijs gaan betalen. In mijn artikel Pas op de plaats ga ik nader in op dit dilemma.

In aanvulling op de leervertraging heeft Corona ons nog iets gebracht. Een versnelling van veel digitale onderwijsvernieuwingen. Helaas weten we nog niet of deze vernieuwingen positief bijdragen aan de kwaliteit van ons onderwijs. Ook hiervoor is het verstandig om een monitoringssysteem in een school te hebben. Zo kun je de effecten van vernieuwingen altijd staven.

Potentieel: Gedetailleerder en completer plaatje

De dashboards die op dit moment door scholen worden gebruikt geven geen compleet beeld en benutten ook niet alle detailinformatie die er in de school is. Dit is zonde. Door het ontsluiten van alle informatie kan er een gedetailleerder en completer plaatje ontstaan. In onderstaande illustratie treft u in een vereenvoudigde weergave het overzicht van dashboards in het onderwijs aan.

Scholen beschikken allemaal over een school- en managementdashboard. In het schooldashboard is informatie terug te vinden over de belangrijkste toetsen, de examens en enkele volgsystemen en tevredenheidsonderzoeken. De bronnen toetsen, examineren en volgen zijn hierin voor een groot gedeelte afgedekt. De schooldashboards zijn vaak onderdeel van het leerlingadministratiesysteem. In het managementdashboard is op een hoger abstractieniveau deze informatie ook beschikbaar. Maar nooit meer dan in het schooldashboard terug te vinden is.

Voor de leraar zijn er leerdashboards. Zo heb je leerdashboards als onderdeel van de lesmethode. En heb je voornamelijk in het po generieke leerdashboards die verschillende vakken en methoden combineren. Denk aan Momento of Leeruniek. Voor deze leerdashboards geldt dat niet alle gebruikte tools en middelen ontsloten worden. Tot slot hebben de medewerkers van de school – onderwijskundig (OP) en onderwijsondersteunend (OOP) – eigen aantekeningen, analyses en observaties. Ook deze informatie wordt niet volledig ontsloten in de dashboards.

Bij ieder van deze bronnen is er een andere uitdaging om de detailinformatie te ontsluiten. Voor de eigen analyses en notities geldt dat er werkafspraken en verslagafspraken nodig zijn om deze met elkaar uit te kunnen wisselen. Voor de domeinen leren en volgen geldt dat aanbieders hun gegevens alleen via hun eigen oplossing delen. Het zijn daarmee gesloten systemen. Voor de domeinen toetsen en examineren geldt dat deze veelal op papier plaatsvinden. De waardevolle data over de beantwoording van opgaven blijft daarmee op papier. Deze wordt nauwelijks digitaal gemaakt. En als dit gebeurd dan vaak alleen in een eigen analyse van een leraar. In mijn artikel Zoek naar de Schat betoog ik dat dit de nummer één reden is om digitaal te toetsen. Je benut de waardevolle data over opgaven voor het verbeteren van de kwaliteit van toetsen, je onderwijs en om waardevolle stuurinformatie te krijgen.

Veel van de school- en managementdashboards zijn gericht op het runnen van de school. Naast de algemene financiële en personele informatie zijn er rapporten over de cognitieve prestaties van klassen, afdelingen of locaties. Corona is een zeer ingrijpende gebeurtenis voor velen van ons. Dit betekent dat we niet alleen naar de prestaties van onze scholen zouden moeten kijken, maar vooral ook naar het sociaal emotionele schoolklimaat. Hoe gaat het met onze leerlingen en medewerkers? De trend en het signaal van deze indicator is belangrijker dan ooit. In mijn artikel Emoties tracken geef ik een suggestie hoe je dit op een ludieke en laagdrempelige wijze kunt organiseren.

Mogelijkheid: Doe-het-zelf dashboard

Het is fantastisch om te zien wat er mogelijk is met (gratis) online tools voor het verzamelen, verwerken en visualiseren van data. In de afgelopen maanden heb ik me verdiept in deze wondere wereld en ben ik veel mooie initiatieven tegen gekomen. Zelf heb ik ook gewerkt aan het visualiseren van eindexamencijfers. In het schoolrapport op deze website tref je ter inspiratie het eindresultaat aan. Ook binnen scholen worden dit type eigen monitors steeds vaker zelf ontwikkeld. Kijk bijvoorbeeld eens naar de GePersonaliseerd Leren Tool (GPL-Tool) van het Alkwin Kollege.

Zodra je als school aan de slag wilt met een soortgelijk initiatief is het van belang om dit goed aan te pakken. In bovenstaand overzicht geef ik hiervoor drie suggesties. Allereerst is het van belang om klein te beginnen, en steeds verder uit te bouwen. Iteratief werken en niet een te grote stap in een keer willen zetten. Er komt veel kijken bij het verzamelen, opschonen, verknopen en interpreteren van data. Een overzichtelijke eerste kleine stap helpt om met elkaar ook daadwerkelijk voortgang te boeken. Ten tweede is dit een proces waarin je als school multidisciplinair werkt. Het is niet iets alleen van ICT of de kwaliteits- of beleidsmedewerker. Het onderwijs en ook communicatie zijn cruciaal om te zorgen dat de rapporten die worden gemaakt ook daadwerkelijk waarde hebben in de praktijk (rol onderwijs). En door de praktijk gezien worden (rol communicatie).

Tot slot is het proces van belang. Zoals aangegeven is dit een iteratief proces. De stappen zijn echter wel te standaardiseren. Je kunt dus als school steeds beter worden in dit proces. Ook om deze reden helpt het om klein te beginnen. Je werkt in feite aan een steeds beter aan het onder de knie krijgen van het proces. In de laatste suggestie presenteer ik een ontwikkelcyclus om iteratief te werken. De kleuren corresponderen met de disciplines uit het multidisciplinaire team die gedurende de stap in de lead zijn. De eerste stap in het proces is het verzamelen van de data door de discipline Onderwijs. Dit kan door een toets af te nemen, te werken in een online programma, een vragenlijst in te vullen of een observatie uit te voeren. Stap twee is vervolgens om deze nieuwe databron te koppelen aan de datapijplijn van de school. Dit is echt een klus voor IT. In de volgende stap gaat Beleid en data aan de slag om de nieuwe data te interpreteren en te analyseren. Dit leidt tot een nieuwe visualisatie en een rapport voor de beoogde doelgroep van docent, mentor, afdelingshoofd, zorgteam, beleidsmedewerker, schoolleider of bestuurder.

Hierna is Onderwijs weer aan zet. Op basis van de uitkomsten uit de analyse kunnen op kleine schaal verrichtingen worden uitgevoerd op school. Afhankelijk van de info kan dit een interventie in de les zijn, de introductie van een nieuw leermiddelen of een wijziging in het curriculum. Op basis van de lessen uit de praktijk kunnen Beleid en data vervolgens het rapport en de visualisatie verfijnen. Verfijnen om zo nog betere inzichten te verkrijgen. De discipline Communicatie is tot slot aan de beurt om dit eerste succes te delen met de rest van de organisatie. Het inzicht kan nu gebruikt worden door meerdere leraren, afdelingen of vestigingen. Hier komen vast en zeker weer vervolgvragen uit. De cyclus start dan weer opnieuw.

Dit proces is hierboven stap voor stap beschreven. De praktijk zal echter uitwijzen dat veel stappen parallel plaatsvinden en er ook wel eens een stapje terug gezet wordt. Dit is de fun van nieuwe dingen ontwikkelen en creëren. Het is zelden een recht toe recht aan proces. Maar achteraf wel op die manier te vertellen.